Để phần mềm được tạo ra, quy trình phát triển phần mềm là không thể thiếu, tùy theo loại hình và công nghệ sử dụng mà các nhà phát triển phần mềm sẽ áp dụng các quy trình khác nhau. Để tìm hiểu rõ hơn về quy trình phát triển phần mềm và các loại quy trình, hãy cùng Tech Town đi vào bài viết sau đây.

Quy trình phát triển phần mềm là gì

Mọi công việc trong một dự án phát triển phần mềm đều phải được lên kế hoạch, phân chia thành các giai đoạn và sắp xếp theo một trình tự hợp lý. Thứ tự này gọi là quy trình phát triển phần mềm hay vòng đời phát triển phần mềm. Mỗi bước trong quá trình này đều rất quan trọng và ảnh hưởng đến cả một hệ thống, vì vậy đây là kiến thức căn bản nhất mà các nhà phát triển phần mềm hay các chủ doanh nghiệp cần nắm rõ.

Quy trình phát triển càng tinh gọn và khoa học thì sản phẩm phần mềm tạo ra càng tối ưu và hoạt động tốt hơn.

Các bước của quy trình phát triển phần mềm

Tại Tech Town, chúng tôi thực hiện quy trình phát triển phần mềm theo 7 bước nhằm mục tiêu đảm bảo chất lượng của sản phẩm tạo ra:

1. Lập kế hoạch

Bước đầu tiên sau khi tiếp nhận yêu cầu của đối tác, đội ngũ kỹ sư của chúng tôi sẽ tiến hành lên kế hoạch phát triển.

Với một dự án phát triển phần mềm thông thường, Tech Town luôn đề xuất ít nhất 2 – 3 kế hoạch nhằm giúp đối tác có thêm nhiều lựa chọn và giải pháp phù hợp.

2. Phân tích yêu cầu

Tiếp đến, các lập trình viên sẽ đi sâu vào từng bước, phân tích dữ liệu từ đối tác để cho ra báo cáo chi tiết nhất về kế hoạch phát triển phần mềm. Đây là bước quan trọng để quyết định chất lượng sản phẩm cuối cùng.

3. Thiết kế và tạo prototype

Sau khi phân tích các yêu cầu cụ thể của đối tác, đội ngũ của Tech Town sẽ thiết kế bản vẽ sơ bộ cũng như tạo prototype có thể nhấp để định hình phần mềm cũng như xác thực yêu cầu. Trong quy trình phát triển phần mềm Agile (chúng ta sẽ nói về quy trình này sau) thì bước này là cầu nối cho tất cả các giai đoạn sau này.

4. Tiến hành lập trình

Tiếp đến, các nhà phát triển phần mềm sử dụng công nghệ lập trình cùng các ngôn ngữ lập trình phù hợp nhằm tạo ra sản phẩm có khả năng tương tác cao trên thị trường và giúp doanh nghiệp đạt được thành công trong dự án. 

5. Thử nghiệm

Thử nghiệm là bước không thể thiếu trong quy trình phát triển phần mềm. Để tạo ra một sản phẩm hoàn chỉnh, sản phẩm cần được thử nghiệm nhiều lần để đảm bảo kiểm soát được chất lượng và sớm khắc phục những sai sót trong quá trình phát triển. 

6. Triển khai dự án

Khi đã thống nhất về chất lượng cũng như khả năng hoạt động của phần mềm, nhà phát triển sẽ tiến hành bàn giao phần mềm cho doanh nghiệp để triển khai dự án.

7. Bảo trì

Tại Tech Town, chúng tôi vẫn sẽ luôn theo sát để hỗ trợ và sửa lỗi phát sinh của phần mềm ngay cả sau khi bàn giao. Với mỗi sản phẩm tạo ra, chúng tôi đều cam kết hỗ trợ, bảo hành, tư vấn nâng cấp và mở rộng sản phẩm trọn đời, giúp đối tác và khách hàng có trải nghiệm sử dụng phần mềm tốt nhất trong mọi thời điểm.

Các mô hình phát triển phần mềm

Mô hình thác nước – Waterfall model

Là một mô hình của quy trình phát triển phần mềm, trong đó quy trình phát triển trông giống như một dòng chảy, với các pha được thực hiện theo trật tự nghiêm ngặt và không có sự lặp lại hay “nhảy” giai đoạn – bao gồm: Phân tích yêu cầu, thiết kế, triển khai thực hiện, kiểm thử, khởi chạy và bảo trì.

Các giai đoạn của mô hình thác nước

• Thu thập yêu cầu (Requirement gathering) : Đây là giai đoạn xác định các yêu cầu chức năng và phi chức năng mà hệ thống phần mềm cần có. Kết quả của giai đoạn này là bản tài liệu đặc tả yêu cầu. Tài liệu này sẽ là nền tảng cho những giai đoạn tiếp theo cho đến cuối dự án.
• Phân tích hệ thống (System Analysis): Là giai đoạn định ra tiêu chuẩn để hệ thống phần mềm đáp ứng đúng yêu cầu của khách hàng. Giai đoạn này thực hiện phân tích, thiết kế hệ thống phần mềm.
• Coding: Là giai đoạn thực hiện sản phẩm dựa trên đặc tả yêu cầu và tài liệu thiết kế module.
• Testing: Tester sẽ nhận sản phẩm từ lập trình viên và thực hiện kiểm thử cho các thành phần và kiểm thử hệ thống. Khâu kiểm thử cuối cùng sẽ là Kiểm thử chấp nhận, giai đoạn này còn có sự tham gia của đối tác.
• Implementation: Triển khai hệ thống ra môi trường của khách hàng.
• Operations & Maintenance: Đây là giai đoạn cài đặt, cấu hình và hướng dẫn sử dụng cho đối tác. Giai đoạn này sửa chữa những lỗi của sản phẩm (nếu có) và phát triển những thay đổi mới được yêu cầu.

Đặc điểm của mô hình thác nước

Ưu điểm:

Dễ sử dụng, dễ tiếp cận. Các giai đoạn và hoạt động được xác định rõ ràng. Xác nhận ở từng giai đoạn, đảm bảo phát hiện sớm các lỗi 

Nhược điểm:

Rất khó để quay lại giai đoạn nào khi nó đã kết thúc. Ít tính linh hoạt và phạm vi điều chỉnh của nó khá là khó khăn, tốn kém.

Mô hình chữ V – V- Shaped Model

Mô hình chữ V hiện nay là một trong những quy trình phát triển phần mềm được sử dụng rộng rãi nhất. Trong mô hình V việc thực hiện kiểm tra được diễn ra ngay từ giai đoạn lấy yêu cầu. Đây cũng được gọi là mô hình xác minh (verification) và mô hình xác nhận (validation).

Xác minh (verification) : Xác minh là một kỹ thuật phân tích tĩnh. Trong kiểm thử, kỹ thuật này được thực hiện mà không phải chạy code. Nó bao gồm một số hoạt động như xem lại (review), kiểm tra (inspection) và kiểm tra từ đầu tới cuối (walkthrough).

Xác nhận (validation): Xác nhận là một kỹ thuật phân tích động, trong đó việc kiểm thử được thực hiện bằng cách thực hiện code. Ví dụ bao gồm kỹ thuật kiểm tra chức năng (function) và phi chức năng (non-function).

Đặc điểm

Ưu điểm:

Đơn giản và dễ sử dụng. Phân phối cụ thể theo mỗi giai đoạn. Thực hiện verification và validation sớm trong mỗi giai đoạn phát triển. 

Nhược điểm:

Phạm vi điều chỉnh khá là khó khăn và tốn kém. Trong mô hình V, các hoạt động phát triển và đảm bảo chất lượng được thực hiện đồng thời. Không có pha rời rạc được gọi là kiểm thử, thay vào đó kiểm thử được bắt đầu ngay từ giai đoạn lấy yêu cầu. Các hoạt động xác minh và xác nhận đi liền với nhau.

Mô hình xoắn ốc – Spiral Model

Mô hình xoắn ốc là quy trình phát triển định hướng rủi ro cho các dự án phần mềm. Kết hợp thế mạnh của các mô hình khác và giải quyết khó khăn của các mô hình trước còn tồn tại. Dựa trên các mô hình rủi ro riêng biệt của mỗi dự án, mô hình xoắn ốc đưa ra cách áp dụng các yếu tố của một hoặc nhiều mô hình xử lý, chẳng hạn như mô hình gia tốc, mô hình thác nước hoặc mô hình tạo mẫu tiến hóa.

Các giai đoạn của mô hình xoắn ốc

Lập kế hoạch – Planning phase: Thu thập, phân tích yêu cầu từ của dự án từ phía đối tác, từ đó đưa ra các tài liệu đặc tả (Bussiness Requirement Specifications và System Requirement specifications) để phục vụ cho việc trao đổi giữa đối tác và phân tích hệ thống sau này.

Phân tích rủi ro – Risk analysis phase: Một quá trình phân tích sẽ được thực hiện để xác định rủi ro và đưa ra các giải pháp thay thế. Một prototype sẽ được tạo ra ở cuối giai đoạn phân tích rủi ro. Nếu có bất kỳ rủi ro nào được tìm thấy trong quá trình này thì các giải pháp thay thế sẽ được đề xuất và thực hiện.

Thực thi kỹ thuật – Engineering phase: Đây là giai đoạn dự án được các nhà phát triển tiến hành code, các tester tiến hành test và deploying software trên trang web của đối tác.

Đánh giá – Evaluation phase: Đối tác sẽ tham gia vào giai đoạn này để đánh giá công việc, sản phẩm và đảm bảo rằng sản phẩm đáp ứng tất cả các yêu cầu đã đặt ra trước đó. Nếu có bất kỳ yêu cầu thay đổi nào, các giai đoạn sẽ được lặp lại.

Đặc điểm

Ưu điểm:

Ước tính về ngân sách, kế hoạch trở nên thực tế hơn như là một quy trình làm việc, bởi vì những vấn đề quan trọng đã được phát hiện sớm hơn. Có sự tham gia sớm của nhà quản lý rủi ro và phát triển hệ thống theo từng giai đoạn. 

Nhược điểm:

Chi phí cao và thời gian dài để có sản phẩm cuối cùng. Phải có kỹ năng tốt để đánh giá rủi ro và giả định.

Mô hình Agile – Agile Model

Agile là một tập hợp các nguyên lý dành cho phát triển phần mềm, trong đó khuyến khích việc lập kế hoạch thích ứng, phát triển tăng dần, chuyển giao sớm, và cải tiến liên tục. Agile cũng chủ trương thích ứng nhanh chóng với các thay đổi.

Agile không định nghĩa một phương pháp cụ thể để đạt được những điều này, nhưng lại có nhiều phương pháp phát triển phần mềm khác nhau để thỏa mãn và hướng theo các tiêu chí đó.

Mục đích của các phương pháp Agile là giúp các doanh nghiệp đạt được sự linh hoạt (Agility), từ đó nâng cao sức cạnh tranh và phát triển bền vững. Các phương pháp Agile đã thay đổi diện mạo không chỉ trong Phát triển phần mềm mà còn đang thể hiện giá trị trong các lĩnh vực khác như Marketting (Agile Marketting), giáo dục (EduScrum, Lean Edu, v.v.), thiết kế (Lean UX, Design Thinking), khởi nghiệp (Lean Startup) và Phần cứng.

Đặc điểm

Ưu điểm:

Giảm thời gian cần thiết để tận dụng một số tính năng của hệ thống. Kết quả cuối cùng là phần mềm chất lượng cao trong thời gian ít nhất có thể và sự hài lòng của khách hàng.

Nhược điểm:

Phụ thuộc vào kỹ năng của người phát triển phần mềm có khả năng mở rộng. 

Mô hình Scrum

Scrum là một “họ” trong quy trình phát triển phần mềm agile.

Đây là một quy trình phát triển phần mềm theo mô hình linh hoạt (agile). Với nguyên tắc chủ đạo là chia nhỏ phần mềm cần sản xuất ra thành các phần nhỏ để phát triển (các phần nhỏ này phải độc lập và phát hành được), lấy ý kiến khách hàng và thay đổi cho phù hợp ngay trong quá trình phát triển để đảm bảo sản phẩm sau khi ra mắt sẽ đáp ứng những gì khách hàng mong muốn. Scrum chia dự án thành các vòng lặp phát triển gọi là các sprint. Nó rất phù hợp cho những dự án có nhiều sự thay đổi và yêu cầu tốc độ cao.

Đặc điểm

Ưu điểm:

Một người có thể làm nhiều việc ví dụ như lập trình viên có thể test. Phát hiện lỗi sớm hơn rất nhiều so với các phương pháp truyền thống. Khách hàng nhanh chóng thấy được sản phẩm qua đó đưa ra phản hồi sớm. Có khả năng áp dụng được cho những dự án mà yêu cầu khách hàng không rõ ràng ngay từ đầu.

Nhược điểm:

Kỹ năng của nhóm phát triển phải cao. Phải có sự hiểu biết về mô hình agile . Khó khăn trong việc xác định ngân sách và thời gian. Luôn nghe ý kiến phản hồi từ khách hàng và thay đổi theo nên thời gian sẽ kéo dài khi có quá nhiều yêu cầu thay đổi từ khách hàng. Vai trò của PO (Product Owner) rất quan trọng, PO là người định hướng sản phẩm. Nếu PO làm không tốt sẽ ảnh hưởng đến kết quả chung.

Hy vọng những thông tin về quy trình phát triển phần mềm Tech Town mang đến sẽ hữu ích đối với doanh nghiệp bạn.

Hãy liên hệ với chúng tôi nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào về mặt công nghệ.